Hoe bied je eerste (psychologische) hulp aan oorlogsgetroffenen?

Maud Schaepkens, psychotherapeut binnen MET ggz, nam op 15 maart deel aan Het Benefiet Webinar voor Oekraïne. Voor het Tijdschrift voor Psychotherapie deed Maud verslag van deze avond, die in het teken stond van het vergroten van kennis onder psychologen en psychotherapeuten over de richtlijnen voor het geven van acute mentale hulp.

Interventie piramide

Wanneer is psychologische hulp voor getroffenen in oorlogsgebieden nodig en wanneer niet? En wat is zinvol in een acute fase?

Maud vertelt: “Vooral de handvatten die de twee experts (Marit Sijbrandij - hoogleraar aan de vu Amsterdam. en Sjef Berendsen - klinisch psycholoog en psychotraumatherapeut) tijdens webinar aandroegen, waren leerzaam. Zo werd stil gestaan bij de piramide, die is ontwikkeld om interventies in onder te verdelen. Onderaan de piramide staan basale ondersteuning en veiligheid. Denk hierbij aan op een veilige plek zijn, voorzien van dagelijkse levensbehoeften, een dak boven het hoofd, eten, kinderen die naar school kunnen gaan. Een stap naar boven komt het neer op ondersteuning van de gemeenschap en familie, oftewel in financiële zin, hulp voor de kinderen of hulp voor zwangere vrouwen. Een voorbeeld is psychologische eerste hulp, waarbij je in eerste instantie vraagt waar de persoon op dit moment behoefte aan heeft. Je biedt mensen een luisterend oor, maar gaat niet diep in op de ervaringen.

‘Dieper op de emoties ingaan (debriefing) blijkt uit onderzoek namelijk juist te leiden tot toename van PTSS-klachten, terwijl geruststelling dat niet doet.’

Het gaat met name in op het bieden van praktische zorg en ondersteuning van basisbehoeften en het bieden van bescherming tegen verdere schade. Nog een trede hoger staat de gerichte, persoonlijke, niet-specialistische ondersteuning. In Nederland zijn voorbeelden hiervan de praktijkondersteuner bij de huisarts of verpleegkundigen die persoonlijke gesprekken aanbieden.''

Specialistische hulpverlening

Boven aan de piramidetoren bevindt zich specialistische hulpverlening, denk hierbij aan CGT of EMDR. Deze wordt ingezet voor mensen met PTSS of depressie. In de acute fase van stress werken stepped care strategieën goed, waarbij licht wordt begonnen en bij behoud van klachten intensievere therapieën worden aangeboden. Als je er vroeg bij bent, kun je met korte CGT (vier tot zes sessies) goede resultaten boeken, evenals met kortdurende EDMR die kort na het trauma wordt aangeboden.

Terwijl de oorlog nog actueel is, is het goed mogelijk om aan de slag te gaan met traumabehandeling, indien de persoon zelf veilig is. Het is belangrijk om dan aan de eigen traumatische herinneringen te werken, en om daarnaast een manier te vinden om te leren kijken naar problemen die niet-oplosbaar zijn (de oorlog die actueel is, familieleden die zijn achtergebleven).

Stresshantering voor de therapeut

Ook werd stil gestaan bij het belang goed voor jezelf te blijven zorgen als therapeut: ''Richt je als therapeut vooral op de techniek van de traumatherapie, houd de inhoud van het trauma op de achtergrond en richt je compassie op de kracht van de gezonde volwassene van de client in het hier-en-nu. Behoud hierbij altijd het doel voor ogen: coach de client naar herstel van macht, functioneren en keuzevrijheid. Voor de therapeut blijft het ook belangrijk om te doen aan stresshantering, bijvoorbeeld door te zorgen voor een gevarieerd takenpakket en afwisselende caseload, effectieve pauzes en beweging. En bovenal: heb realistische verwachtingen over wat je kan bereiken met je werk."

De presentaties kijk je terug op Terugkijken: benefiet webinar Oekraïne - doneren nog mogelijk - NIP (psynip.nl) . Het gehele verslag geschreven door Maud download je via onderstaande link. De webinar werd georganiseerd door de verenigingen VGCt, VEN, VSt, NtVP, NVGzP en NIP.